Konferencja odbyła się w dniach 25-27 czerwca 2013 roku.
Na konferencji byli obecni kierownicy i przedstawiciele 16 programów substytucyjnych z całej Polski, przedstawiciele i lekarze medycznych służb więziennych, terapeuci czynnie pracujący z osobami uzależnionymi, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz wice dyrektor Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
SESJA I
Pierwszym dwóm sesjom przewodniczył dr hab. prof. Marcin Ziółkowski.
Jako pierwsza wystąpiła Bogusława Bukowska z KBPN z prezentacją pt: „Leczenie substytucyjne w Polsce – problemy i perspektywy”. Bukowska omawiała problemy związane z wdrażaniem i koordynowaniem krajowej polityki przeciwdziałania narkomanii. Przedstawiła również cele i kierunki działań KBPN na kolejne lata oraz listę problemów związanych z organizacją leczenia substytucyjnego w Polsce. Jednocześnie, obecnie (stan na czerwiec 2013) objętych tą formą terapii jest 1715 osób, na 10-19,8 tyś szacowanych opiatowców.
Jacek Charmast z Biura Rzecznika Praw Osób Uzależnionych, zaprezentował najważniejsze dane z Raportu Rzecznika Praw Osób Uzależnionych, dotyczące nakładów finansowych na leczenie substytucyjne w 2012 roku, które w stosunku do 2011 roku, wzrosły o ok. 9%, a na leczenie stacjonarne o ok. 10%. Leczenie substytucyjne jest priorytetem Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, a stacjonarne nie.
Dr Jan Chrostek – Maj, omówił „Ambulatoryjną przedłużoną detoksykację lekiem buprenorfina osób uzależnionych od opioidów”. Autor przedstawił ogólne założenia leczenia uzależnień za szczególnym podkreśleniem stosowanych procedur medycznych. Przedłużoną detoksykację traktuje jako długoterminowe podawanie środków zmniejszających objawy odstawienie, z perspektywą osiągnięcia ewentualnej abstynencji.
SESJA II
Sesję rozpoczął prowadzący, dr hab. Marcin Ziółkowski, prezentacją „Podstawy tworzenia standardów – wstęp do dyskusji dotyczącej wprowadzania standardów leczenia substytucyjnego w Polsce”, która rzeczywiście wychodząc naprzeciw palącej potrzebie opracowania takich standardów, przyczyniła się do szerokiej dyskusji.
Prof. Edward Gorzelańczyk „Założenia funkcjonowania dobrego programu substytucyjnego źródłem tworzenia standardów”. W prezentacji profesor starał się uczulić środowisko specjalistów leczących osoby uzależnione od opioidów, na to by pacjent był dopuszczany do współdecydowania o swoim leczeniu.
Kolejne wystąpienie prof. Ziółkowskiego „Łaknienie a głód substancji psychoaktywnych” dotyczyło wyników badań, w których jednoznacznie stwierdzono, że odczuwanie głodu fizjologicznego i odczuwanie głodu substancji psychoaktywnych mają wspólne podłoże neurobiologiczne. Wyniki badań wskazują na to, że potrzebne jest nowe podejście, uwzględniające zdobycze współczesnej neurobiologii dla opracowanie nowych leków łagodzących odczuwanie głodu substancji psychoaktywnych i lepiej wspomagających leczenie odwykowe.
Sesja III – 26.06.2013
Halina Strzelecka z biura Służy Zdrowia Centralnego Zarządu Służb Więziennych omówiła prezentację „Leczenie substytucyjne w warunkach pozbawienia wolności w Polsce”.
Aktualnie służby więzienne realizują 7 programów substytucyjnych w 23 jednostkach penitencjarnych. W związku ze zwiększającą się roku na rok liczbą osób wymagających leczenia substytucyjnego (w 2012 roku 147 osób), Biuro Służby Zdrowia Centralnego Zarządu Służby Więziennej podjęło działania w kierunku wprowadzenia leczenia substytucyjnego do każdej jednostki penitencjarnej w Polsce (156 jednostek). Projekt „programu substytucyjnego dla osób pozbawionych wolności przebywających w jednostkach penitencjarnych w Polsce” przesłano w czerwcu do akceptacji KBPN.
Marta Gaszyńska ze Stowarzyszenie JUMP’93 oraz Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej zaprezentowała założenia nowego projektu „Warszawski Standard Pomocy”.
W ramach założeń tego projektu, kilka zainteresowanych organizacji postanowiło połączyć siły: Stowarzyszenie JUMP’93 (inicjator), Biuro Rzecznika Praw Osób Uzależnionych, Fundacja Redukcji Szkód, Polska Sieć Polityki Narkotykowej oraz Społeczny Komitet ds. AIDS. Celem Warszawskiego Standardu Pomocy jest udostępnienie zintegrowanego serwisu opartego na założeniach Redukcji Szkód. Chcemy, by każda osoba z problemem narkotykowym znalazła w jednym miejscu odpowiednie, łatwo dostępne, bezpłatne i kompleksowe wsparcie, nie obciążone presją w wyborze którejkolwiek z dostępnych metod leczenia.
Magdalena Bartnik z Fundacji Redukcji Szkód, przedstawiła program jaki jej organizacja realizuje na terenie Warszawy, skierowany do czynnych użytkowników substancji psychoaktywnych, w tym pacjenci programów substytucyjnych. Na podstawie wielu lat pracy oraz rozmów z klientami, Fundacja stworzyła Raport, dotyczący ich sytuacji i potrzeb. Zwróciła również uwagę na niepokojące trendy dotyczące zmiany wzorów używania środków psychoaktywnych, sceny narkotykowej oraz zmiany sposobu pozyskiwania środków.
Sesja IV
Dorota Rybczyńska-Abdel Kawy, Adam Polański z Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii, Zielona Góra. Obiektywne i subiektywne aspekty zmiany jakości życia u pacjentów ambulatoryjnego programu leczenia substytucyjnego LOPiD.
Omawiane zmiany dotyczyły jakości życia pacjentów programu: funkcjonowania w roli dorosłego, jak i wychodzenia z roli „narkomana”.
Barbara Rodak, prezentacja Centrum Leczenia Uzależnień „Mały Rycerz” z Warszawy, pt: Powrót do pełnienia ról społecznych w programie substytucyjnego leczenia „Mały rycerz”.
Katarzyna Puławska-Popielarz, Młodzieżowy Ośrodek Rehabilitacyjny Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności.
„Krótkoterminowy program leczenia substytucyjnego w ramach ośrodka uzależnień w Kazuniu – Bielany – ewaluacja trzyletniego trwania programu.
Oferta skierowana do pacjentów uzależnionych od opioidów, chcących traktować substytucję jako narzędzie do uzyskania pełnej abstynencji.
Katarzyna Pasgreta, Program leczenia substytucyjnego Poradnia Terapii Uzależnienia od substancji psychoaktywnych Medseven w Bydgoszczy, w swojej prezentacji „Pomoc psychologiczna w leczeniu substytucyjnym” zwróciła uwagę na to, że na skuteczność terapii zasadniczy wpływ ma sprzyjająca relacja pacjenta z terapeutą, motywacja pacjenta oraz wsparcie rodziny i bliskich pacjenta oraz włączenie ich, jeśli to możliwe, w proces terapii.
Sesja V
Bogusław Habrat, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
„Ciężkie encefalopatie spowodowane manganem używanym do produkcji metkatynonu z leków zawierających pseudoefedrynę”.
Od 2000 roku znane są przypadki ciężkich encefalopatii spowodowanych iniekcyjnym przyjmowaniem związków manganu, pochodzących z nielegalnej produkcji matkatynonu (efedronu) z preparatów zawierających pseudoefedrynę. Pierwsze objawy widoczne są po tygodniach lub miesiącach stosowania preparatów z manganem i są zazwyczaj utrwalona, z tendencją do pogarszania się. Brak standardów terapii encefalopatii manganowej.
Beata Łangowska-Grodzka, Zakład pielęgniarstwa psychiatrycznego CM UMK, Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnień w Toruniu. „Ocena stanu zdrowia osób uzależnionych od opioidów”
Przyjmowanie substancji psychoaktywnych wśród młodych osób wzrasta, mówiła w swojej prezentacji Beata Łangowska Grodzka, zwracając uwagę na niewystarczającą ilość badań oceniających poczucie zdrowia i zachowania zdrowotne osób używających substancje psychoaktywne. Celem przeprowadzonych przez jej zespół badań była ocena obiektywna i subiektywna stanu Zdowie osób uzależnionych od opioidów leczonych szpitalnie odwykowo.
Edward Jacek Gorzelańczyk, Stowarzyszenie MAR, Program Leczenia uzależnień od substancji psychoaktywnych Medseven w Bydgoszczy, zaprezentował „Neurobiologia a leczenie uzależnień opioidowych – leki stosowane poza wskazaniami”. W swojej prezentacji zwrócił uwagę, że jedna z koncepcji, która próbuje zintegrować wiedzę dotyczącą neurobiologii i symptomatologii chorób i zaburzeń psychicznych jest koncepcja pętli korowo-podkorowych. Zgodnie z tą koncepcją poszczególne objawy występujące w zaburzeniach psychicznych są wywołane zaburzeniami funkcji w poszczególnych pętlach korowo-podkorowych kontrolujących określone funkcje motoryczne, emocjonalne i poznawcze. Takie podejście teoretyczne jest podstawą do racjonalnego stosowania narzędzi farmakologicznych. Z tej perspektywy, prof. Gorzelańczyk, zaprezentował przegląd literatury dotyczącej zastosowań w leczeniu uzależnień leków poza wskazaniami, np. leków zmniejszających głód substancji psychoaktywnych.
SESJA VI
Katarzyna Pasgreta CM UMK, Program Leczenia Substytucyjnego Medsystem w Bydgoszczy.
„Charakterystyka funkcjonowania zdrowotnego i społecznego pacjentów uzależnionych od opioidów w bydgoskim programie substytucyjnym w roku 2012”.
Mając na celu poprawę jakości leczenia substytucyjnego, oceniano skalę problemów osób nich objętych i ich funkcjonowanie zdrowotne i społeczne.
W związku z tym przeanalizowano dane pacjentów w/w programu substytucyjnego w Bydgoszczy.
Piotr Walecki, UJ CM, zakład Bioinformatyki i Telemedycyny w Krakowie, omówił „Metody neuropsychologiczne w diagnostyce osób uzależnionych”. W zależności od celu badania stosuje się różne metody zbierania danych klinicznych. W kontekście tworzenia indywidualnych programów terapeutycznych można wykorzystać: wywiad, obserwację, testy psychomotoryczne i inne standaryzowane metody oraz kliniczne próby niestandaryzowane. Przykładem może być występowanie deficytów neuropsychologicznych u osób HIV+ wpływających istotnie na jakość ich życia, które uległo znacznemu wydłużeniu dzięki stosowaniu nowoczesnych leków antyretrowirusowych. Zastosowanie metod psychomotorycznych pozwala na rozróżnienie niedoborów powstałych w wyniku przewlekłego używania substancji psychoaktywnych od wpływu innych czynników patogennych, np. wiremii HIV.
Julia Feit CM UMK, Katedra Podstaw Teoretycznych Nauk Biomedycznych i Informatyki Medycznej, Pallmed Sp. z o. o., Bydgoszcz. Prezentacją pt „Ocena zaburzeń ruchów gałek ocznych w diagnostyce uzależnień” omówiła wyniki badań dotyczących zaburzeń strukturalnych i funkcjonalnych w ośrodkowym układzie nerwowym u osób uzależnionych, u których mogą występować podobne objawy jak u osób ze zmianami w korze mózgu. Wyniki badań potwierdzają zmiany w dynamice sakad, a także zmiany w latencji odpowiedzi na bodziec po podaniu pojedynczej dawki metadonu w grupach badanych. Stwierdza się wydłużenie średniego czasu trwania sakad oraz zmniejszenie prędkości maksymalnej sakad po podaniu metadonu, co świadczy o pogorszeniu funkcji psychomotorycznych. Meta don mniej wpływa na parametry dy
Nasiczne sakad u osób uzależnionych HIV+ w porównaniu do osób uzależnionych nie zakażonych wirusem HIV.
Wojciech Lasoń, UJ CM, Zakład Bioinformatyki i Telemedycyny, Kraków
Prezentacja pt „Grafomotoryka w diagnostyce uzależnień” była podsumowaniem pracy badawczej mającej na celu ocenę wpływu terapeutycznej dawki leku substytucyjnego na funkcje psychomotoryczne oraz porównanie wartości parametrów u osób z grup eksperymentalnych z osobami zdrowymi. W wyniku badań można stwierdzić, że przyjęcie leku substytucyjnego poprawia funkcje psychomotoryczne, szczególnie u pacjentów HIV+. Wnioski na podstawie analizy wartości parametrów zgodne są z oceną uzyskaną na podstawie badań z wykorzystaniem innych narzędzi. Zdaniem autorów, przydatność metody jako narzędzia badawczego i klinicznego do oceny funkcji psychomotorycznych może mieć szersze zastosowanie kliniczne w neuropsychiatrii.
Marek Kunc, University of Leeds, Leeds, Wielka Brytania
“Zaburzenia neurologiczne w uzależnieniach”.
Zmiany w układzie nerwowym są wynikiem zarówno bezpośredniego działania substancji psychoaktywnych/uzależniających na układ nerwowy, jak też innych czynników towarzyszących uzależnieniom: urazów, zaburzeń somatycznych, niedoborów pokarmowych.
Najczęstszym wynikiem zajęcia obwodowego układu nerwowego jest neuropatia, w tym, polineuropatia. Nikotynizm, dodatkowo jeszcze zwiększa ryzyko wystąpienia neurologicznych zespołów paraneoplastycznych, spowodowanych najczęściej rakiem drobnokomórkowym płuc. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych może powodować różnorakie powikłania neurologiczne, takiej jak np.: udary mózgu, bóle głowy, napady padaczkowe czy encefalopatię gąbczastą, bakteryjne zapalenia wsierdzia czy tężec.
Przyjmowanie nowych substancji uzależniających o różnych charakterze chemicznym i toksyczności będzie najprawdopodobniej prowadzić do wzrostu częstości powikłań neurologicznych.
Po zakończeniu ostatniego panelu, odbyła się bardzo ożywiona dyskusja z udziałem większości uczestników, na temat konieczności opracowania standardów leczenia osób uzależnionych od opioidów, w tym, leczenia substytucyjnego.
Na zakończenie, profesor Gorzelańczyk krótko podsumował dwa dni konferencji zapraszając jednocześnie wszystkich uczestników na kolejną, II Konferencję, która planowana jest na wiosnę 2014 roku.
W skład komitetu naukowego weszli:
Dr hab. prof. CM UMK Marcin Ziółkowski
Dr hab. prof. CM UMK Edward Gorzelańczyk
Dr Piotr Walecki
Dr Bogusław Habrat
Autor streszczenia:
Marta Gaszyńska
