26 czerwca to Międzynarodowy Dzień Solidarności z Osobami Uzależnionymi od Narkotyków. Tego dnia na całym świecie organizacje pozarządowe działają wspólnie w ramach akcji Support. Don’t Punish. Z tej okazji Polska Sieć Polityki Narkotykowej postuluje zmianę priorytetów polskiej polityki narkotykowej.
Jak podaje World Drug Report 2019 przygotowany przez Światową Organizację Zdrowia aż 271 milionów ludzi, czyli 5,5% populacji w wieku 15-64 używało narkotyków w ciągu ostatniego roku, a ok. 35 mln osób zmaga się z uzależnieniem. Podobnie statystyki wyglądają w Polsce, gdzie 5,4% Polaków w wieku 15-64 używało narkotyków w ciągu ostatniego roku. Odsetek ten jest zauważalnie wyższy wśród osób w wieku 15-34 lat, gdyż do kontaktu z narkotykami w ciągu ostatniego roku przyznaje się 10,4% młodych dorosłych w Polsce.
Najpowszechniej stosowanym niedozwolonym środkiem odurzającym są konopie indyjskie, których przynajmniej raz w życiu używało 91,2 mln Europejczyków (27,4% populacji w wieku 15-64). W Polsce według ostatniego badania Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii i Kantar Polska z 2018 roku do kontaktu z marihuaną przyznało się 12,1 % Polaków.
Wojna z narkotykami uderza w użytkowników
Powyższe dane mogą szokować jeśli weźmiemy pod uwagę, że za posiadanie narkotyków w wielu państwach świata można trafić do więzienia. W Polsce za posiadanie narkotyków grozi kara pozbawienia wolności do lat 3, zaś ostrze represji wymierzone jest głównie w osoby uzależnione i używające narkotyków. Od 2000 r. kiedy wprowadzono kryminalizację posiadania, ok. 30 tys. osób rocznie jest zatrzymywanych przez Policję z powodu podejrzenia posiadania narkotyków. Przez pierwsze 10 lat funkcjonowania penalizacji wzrost wykrywalności drobnej przestępczości narkotykowej wzrósł o ponad 1500 procent, podczas gdy wykrywalność poważnych przestępstw narkotykowych (przemyt, produkcja) utrzymuje się na tym samym poziomie. W 2018 r. stwierdzono 37 610 przestępstw z art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, który penalizuje posiadanie narkotyków. Przepis ten generuje koszty, procesy, obciążenie organów ścigania.
Warto pamiętać, że w niektórych państwach nadal za przestępstwa narkotykowe grozi kara śmierci. W roku 2019 na całym świecie wykonano aż 122 egzekucje za przestępstwa związane z narkotykami. To prawie 1/5 wszystkich wykonanych wtedy egzekucji.
Historia polityk narkotykowych pokazuje, że wojna z narkotykami nie działa, a wręcz szkodzi. Karanie użytkowników substancji psychoaktywnych nie rozwiązuje kwestii nadużywania narkotyków, skazuje ich na marginalizację oraz pogłębia problemy społeczne i zdrowotne.
Kampania Support. Don’t Punish
W 1987 r. ONZ ogłosił 26. czerwca Międzynarodowym Dniem Zapobiegania Narkomanii. Ustanowieniu tego święta przyświecał szczytny cel, jednakże z czasem 26. czerwca stał się okazją do celebrowania wojny z narkotykami, podkreślania konieczności radykalnej walki z uzależnieniem oraz podejmowaniu działań w myśl zasady “cel uświęca środki”. Aby zmienić ten stan rzeczy organizacje pozarządowe z całego świata zdecydowały się na ogłoszenie 26. czerwca Międzynarodowym Dniem Solidarności z Osobami Uzależnionymi od Narkotyków oraz na przeprowadzenie kampanii Support. Don’t Punish, która odbywa się w 90 państwach świata. Od kilku lat w Polsce swoje akcje organizuje Fundacja Polska Sieć Polityki Narkotykowej.
Tego szczególnego dnia każdy może okazać solidarność nie tylko z osobami uzależnionymi, ale także z ich rodzinami oraz wszystkimi, którzy zostali poszkodowani w globalnej wojnie z narkotykami i padli ofiarą brutalnych działań policji, zostali ukarani za posiadanie niewielkich ilości narkotyków lub ucierpieli na skutek przemocy ze strony gangów narkotykowych.
Jest to także najlepszy moment, aby zachęcić społeczeństwo do dyskusji na temat konieczności humanizacji polityki narkotykowej. Szereg odbywających się w tym dniu działań i akcji informacyjnych ma na celu pokazanie, że restrykcyjne i prohibicyjne podejście do substancji psychoaktywnych nie jest skuteczne, a państwo angażuje niepotrzebne środki w postaci przepisów karnych wymierzone przeciwko użytkownikom nielegalnych substancji psychoaktywnych.
Support. Don’t Punish oznacza wspieranie zamiast karania. W tych trzech słowach zawarta jest uniwersalna idea realizowania polityki narkotykowej w sposób skuteczny i zgodny z Prawami Człowieka. Wsparcie w postaci profilaktyki, edukacji dla nieuzależnionych użytkowników narkotyków czy wreszcie leczenie, reintegracja oraz serwis redukcji szkód adresowane do osób uzależnionych, to idealna kombinacja działań stanowiących odpowiedź na zjawisko używania substancji zmieniających świadomość. Dotyczy to także legalnego alkoholu.
Jak łatwo zauważyć, nie ma tam miejsca na ściganie i kary, przynajmniej nie w przypadku użytkowników narkotyków, którzy nielegalne substancje z oczywistych powodów posiadają. Dobrym przykładem krajów prowadzących racjonalne polityki narkotykowe jest Portugalia, Szwajcaria, Czechy, Dania i wiele innych. Polska nie znajduje się w rankingu tych najbardziej postępowych, ale mamy od kogo się uczyć.
Agnieszka Sieniawska – Prezeska Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej
Sytuacja epidemiologiczna sprawiła, że tegoroczna akcja będzie inna niż dotychczasowe. Za sprawą pandemii COVID-19, większość działań odbywa się przez Internet. Wsparcie dla kampanii można okazać poprzez udział w wydarzeniu na Facebooku, ustawienie specjalnej nakładki na zdjęcie profilowe czy poprzez udostępnianie grafik publikowanych na mediach społecznościowych Polskiej Sieci Polityki Narkotykowej, Polskiego Towarzystwa Psychodelicznego oraz Mestosława. Kulminacją kampanii będzie publikacja filmu, w którym eksperci wzywają do reformy polskiej polityki narkotykowej oraz happening, który odbędzie się z zachowaniem środków ostrożności 26. czerwca w godz. 16-18 na warszawskiej “patelni” i w okolicach.
Chociaż w czasach pandemii COVID-19 nie możemy działać na ulicach tak intensywnie jak w poprzednich latach, to nie rezygnujemy z walki o racjonalną i pragmatyczną politykę narkotykową. Bardzo nas cieszy, że wiele osób pomaga nam dotrzeć z naszymi postulatami do szerokiego grona osób poprzez szerowanie naszych grafik i materiałów w mediach społecznościowych.
Damian “Mestosław” Sobczyk – aktywista, twórca internetowy
Nowe priorytety polskiej polityki narkotykowej
Tegoroczny Support. Don’t Punish nie tylko zmieni formę, lecz także skupi się na nowych problemach. Pandemia pokazała jak pilna jest potrzeba zmiany priorytetów polskiej polityki narkotykowej:
- dekryminalizacji posiadania narkotyków przeznaczonych na użytek własny użytkowników narkotyków. Siły Policji i służb publicznych powinny być skupione na walce z pandemią. Rozpraszanie uwagi służb na walkę z osobami posiadającymi narkotyki przeznaczonymi na własny użytek jest niepotrzebne i szkodliwe;
- dofinansowania serwisu redukcji szkód, które nie zakładają że ludzie przestaną używać substancji lecz niosą pomoc “tu i teraz”. Dotyczy to także problemu osób uzależnionych od narkotyków będących w kryzysie bezdomności, które szczególnie cierpią z powodu pandemii COVID-19, nie mogąc pozostać w domach, zachować higienicznych warunków czy dystansu społecznego. W skład serwisu redukcji szkód wchodzą m.in. działania uliczne dla użytkowników narkotyków, wymiana igieł i strzykawek dla osób iniekcyjnie używających narkotyków w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez krew;
- uregulowania przez państwo rynku narkotyków – szczególnie marihuany, ale również substancji psychodelicznych, które mogą mieć zastosowanie w leczeniu m.in. uzależnień, depresji i traum;
- zastosowania przepisów dotyczących przerwy w odbyciu kary oraz w trybie dozoru elektronicznego dla osób osadzonych z powodu posiadania narkotyków czy drobnych przestępstw popełnionych w związku z uzależnieniem od narkotyków. Zakłady karne mogą stanowić miejsce szybkiego rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, zatem należy niezwłocznie umożliwić drobnym “przestępcom” odbycie kary w innym trybie;
- wprowadzenia możliwości leczenia substytucyjnego na receptę. Dziś leczenie odbywa się w specjalnych programach, do których pacjenci muszą codziennie zgłaszać się po swój lek przyjmowany w obecności pielęgniarki. Programy substytucyjne znajdują się w największych polskich miastach, co wymaga od pacjentów dojeżdżania do programów i narażania się na zakażenie COVID-19. Uzależnienie jest chorobą i pacjenci powinni mieć prawo otrzymać lek na receptę.
Racjonalna polityka narkotykowa powinna skupiać się na działaniach w obszarze zdrowia publicznego, profilaktyce i działaniach z zakresu redukcji szkód, nie zaś na działaniach z zakresu prawa karnego.