Tomas Zabransky jest naukowcem, pełni funkcję Kierownika Centrum rozwoju badań nad uzależnieniami w klinice psychiatrycznej, 1. Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Karola w Pradze. Zajmuje się zagadnieniami z zakresu epidemiologii, higieny i profilaktyki zdrowotnej. Jest jednym z głównych architektów budowy europejskiego systemu monitorowania problemów narkotykowych.
Członek Komitetu Międzynarodowego Towarzystwa Badań Polityki Narkotykowej (z siedzibą w Wielkiej Brytanii). Członkiem Reference Group Organizacji Narodów Zjednoczonych zajmującej się HIV i używaniem narkotyków.
Relacja ze spotkania:
Tomas Zabransky, ekspert ds. monitoringu EMCDDA oraz kierownik zleconych przez rząd czeski badań skuteczności ustawy narkotykowej, przedstawił historię zmian legislacji narkotykowej w tym kraju oraz jej obecny kształt.
Wykłady Tomasa Zabranskyego odbyły się w Polskiej Akademii Nauk oraz w siedzibie Polskiej Sieci ds. Polityki Narkotykowej w Warszawie, w ramach organizowanej przez PAN serii wykładów poświęconych polityce narkotykowej.
Liberalizacja, rekryminalizacja
Część zmian prawa w Czechosłowacji po roku 1990. polegała na usuwaniu najbardziej drastycznych zapisów, często sprzecznych z prawami człowieka. Należały do nich m.in. kara śmierci, karalność homoseksualizmu, kary za próby samookaleczenia i samobójcze, jak również karalność posiadania narkotyków w każdej ilości.
Nowe przepisy zezwalały na posiadanie narkotyków na własny użytek, przy czym nie zostały określone ilości graniczne i zdarzały się umorzenia spraw posiadania 200 gram “na własny użytek”.
Od 1993 r., kiedy odseparowały się Czechy i Słowacja, pojawiły się pierwsze próby ponownej kryminalizacji posiadania każdej ilości nielegalnych substancji psychoaktywnych. Rządzący wtedy komuniści powoływali się na prawo międzynarodowe stanowione przez Narody Zjednoczone.
Kolejną próbę kryminalizacji podjęto w 1996 r., po przejęciu władzy przez chadecję, tym razem powołującą się na prawo UE. W 1999 r. weszły w życie nowe przepisy. Kara za posiadanie narkotyków wynosiła od 2 do 5 lat.
Ówczesny rząd równolegle ogłosił przetarg na przeprowadzenie badań na temat skuteczności nowej ustawy. Przetarg wygrał projekt Tomasa Zabranskyego.
Badania i kolejne zmiany
Badania prowadzono w latach 1999 – 2001, a ich wyniki były jednoznaczne: sytuacja narkotykowa kraju nie zmieniła się, koszty realizacji ustawy wzrosły.
Jak mówił gość, nie ubyło narkotyków w szkołach, nie ubyło użytkowników iniekcyjnych na ulicach, nie wzrosła wykrywalność przestępstw, nie zmieniła się sytuacja zdrowotna użytkowników, za to wzrosły nakłady pracy policji, prokuratury i sądów oraz koszty więziennictwa.
Po uznaniu metodologii badań przez EMCDDA, rozpoczęto prace nad nowelizacją ustawy. Jedną z podstawowych zmian miał być podział substancji ze względu na stopień szkodliwości. Do roku 2009, m.in. wokół tego zapisu toczyły się największe spory, antagonizujące różne środowiska (m.in. ekspertów i policji, negującej wyniki badań focal points) jak i rządzących.
Nowe przepisy
Zmiany w nowej ustawie Tomas Zabransky określił jako w większości techniczne. Substancje podzielono na bardziej i mniej szkodliwe, przy czym do drugiej grupy włączono wyłącznie substancje roślinne (cannabis, psylocybinę, liście koki). Zmieniono również zakres kar za posiadanie narkotyków. Nadal posiadanie każdej ilości substancji jest karalne, jednak w przypadku niewielkich ilości sąd może zaklasyfikować czyn jedynie jako wykroczenie, objęte grzywną.
Do tych zapisów dołączono tabelę ilości granicznych, w której uwzględniono zarówno wagę, jak i potencjał uzależniający substancji. Wynika z tego, że aby posiadana ilość narkotyku była karalna jak przestępstwo, musi zawierać odpowiednie stężenie substancji aktywnej.
Przepis ten ma na celu z jednej strony ułatwienie pracy policji, dla której ustalono granice wagowe, z drugiej ma za zadanie uwzględniać sytuację osób uzależnionych, dla których dozowlona ilość graniczna ma pozwolić uniknąć syndromu odstawiennego. W ten sposób, posiadanie większej wagi niż dozowlona, jednak przy niewielkiem potencjale narkotyku, może zostać zaklasyfikowane jako wykroczenie.
Ilości graniczne dla poszczególnych substancji to: heroina – do 2 g, przy stężeniu substancji czynnej powyżej 0,4 g, pervitin – 2 g, stężenie 0,9 g, cannabis – 15 g, zawartość czystego thc 1,5 g, metadon – 560 mg czystej substancji, buprenorfina – do 56 mg (7 tabletek po 8 mg), kokaina – 2 g, 1,2 g substancji czynnej.
Jako jedyny liberalizujący prawo przepis, Tomas Zabransky uznał wyłączenie hodowli roślin z produkcji narkotyków. Posiadanie do 5 krzaków marihuany traktowane jest jako wykroczenie, większa ilość to przestępstwo objęte karą do 10 lat pozbawienia wolności, podczas gdy za produkcję grozi do 15 lat więzienia.
Więcej informacji o Tomasie Zabaranky’m >>